Genetyka klasyczna, czyli w jaki sposób dziedziczymy

Gene­ty­ka klasy­cz­na to dzi­ał gene­ty­ki zaj­mu­ją­cy się dziedz­icze­niem. Jej prekur­sorem jest Grze­gorz Mendel. To właśnie on opra­cow­ał pod­sta­wowe prawa dziedz­iczenia. Dziś są one fun­da­mentem współczes­nej gene­ty­ki klasycznej.

Spis treś­ci:

1. Pier­wsze pra­wo Mendla
2. Drugie pra­wo Mendla

Pierwsze prawo Mendla

Gene­ty­ka klasy­cz­na nazy­wana jest również gene­tyką mend­lowską. Nazwa ta pow­stała na cześć jej prekur­so­ra – Grze­gorza Mend­la. Był on czeskim zakon­nikiem, który zaj­mował się hodowlą roślin. To właśnie jego ekspery­men­ty są pod­stawą gene­ty­ki klasycznej.

Grze­gorz Mendel przeprowadz­ił ekspery­ment na grochu zwycza­jnym. Skrzyżował ze sobą różne odmi­any grochu, a następ­nie obser­wował, jak wyglą­dać będą nowe rośliny.

Mendel pod­czas ekspery­men­tu krzyżował ze sobą odmi­any grochu, które różniły się bar­wą nasion. Najpierw skrzyżował ze sobą rośliny o bar­wie białej i czer­wonej. Nasiona grochu pow­stałe z tej krzyżów­ki miały bar­wę czer­woną. Mendel skrzyżował więc dwie pow­stałe rośliny. Na cztery pow­stałe rośliny potomne trzy były czer­wone, a jed­na miała bar­wę białą.

Grze­gorz Mendel po ekspery­men­cie wnioskował, że musi ist­nieć pew­na cząstecz­ka, od której zależy dana cecha (w tym przy­pad­ku bar­wa). Dziś wiemy, że jed­nos­tką warunk­u­jącą daną cechę jest gen. Każdy może posi­adać różne allele tego samego genu np. allel warunk­u­ją­cy niebies­ki kolor oczu i dru­gi warunk­u­ją­cy brą­zowy kolor oczu. Jed­nak tylko jeden z nich może być domin­u­ją­cy. Allel, który nie wykazu­je swo­jej obec­noś­ci, określa się jako recesy­wny. Jeśli niebies­ki kolor oczu to cecha domin­u­ją­ca, to właśnie ona ujawni się u danego osob­ni­ka. Allel warunk­u­ją­cy brą­zowy kolor oczu może jed­nak zostać przekazany potomst­wu i się ujawnić.

Każdy z rodz­iców przekazu­je nam tylko po jed­nym allelu danej cechy. Mat­ka może przekazać nam allel warunk­u­ją­cy niebies­ki kolor oczu, a ojciec brą­zowy. Jest to pra­wo czys­toś­ci gamet, czyli pier­wsze pra­wo Mend­la. Gene­ty­ka klasy­cz­na opiera na nim wiele swoich eksperymentów.

Drugie prawo Mendla

Mendel po opra­cow­a­niu prawa czys­toś­ci gamet kon­tyn­uował swo­je ekspery­men­ty. Zaczął krzyżować odmi­any grochu, które różniły się dwiema cecha­mi — bar­wą i rodza­jem powierzch­ni. Do ekspery­men­tu użył żółtego grochu o gład­kiej powierzch­ni (cechy domin­u­jące) i zielonego grochu o pomarszc­zonej powierzch­ni (cechy recesywne).

Po pier­wszym skrzyżowa­niu wszys­tkie rośliny potomne miały żółtą bar­wę i gład­ką powierzch­nię. Były to cechy domin­u­jące. Jed­nak każdy osob­nik posi­adał także allel warunk­u­ją­cy bar­wę zieloną i pomarszc­zoną powierzch­nię. Zarówno allel domin­u­ją­cy, jak i recesy­wny mógł zostać przekazany rośli­nom potom­nym. W kon­sek­wencji w kole­jnych pokole­ni­ach zaczęły pow­stawać różne kom­bi­nac­je cech.

To, które allele otrzy­ma dany osob­nik, jest całkowicie losowe. Jest to drugie pra­wo Mend­la nazy­wane prawem nieza­leżnej seg­re­gacji cech. Jest to kole­j­na baza gene­ty­ki klasycznej.