Zespół Gilberta – choroba metaboliczna prowadząca do wzrostu bilirubiny

Jeśli po spoży­ciu alko­holu, stre­sie lub więk­szym wysiłku fizy­cznym zaob­ser­wu­je­my u siebie dzi­wne zażółce­nie skóry i białek oczu, wyraźny spadek samopoczu­cia, bóle brzucha lub inne dolegli­woś­ci ze strony układu pokar­mowego, to może być zespół Gilber­ta –  choro­ba meta­bol­icz­na, uwarunk­owana mutacją poje­dynczego genu.

Zespół Gilberta — o chorobie może świadczyć podwyższona bilirubina

Ta choro­ba gene­ty­cz­na spraw­ia, że w orga­nizmie pac­jen­ta, a konkret­nie w jego krwi, gro­madzą się nad­mierne iloś­ci żółtego bar­wni­ka zwanego biliru­biną. Skład­nik ten jest koń­cowym pro­duk­tem przemi­any hemo­glo­biny, czyli czer­wonego bar­wni­ka krwi. Biliru­bi­na nie jest niezbęd­na do praw­idłowego funkcjonowa­nia orga­niz­mu, wręcz prze­ci­wnie, jej nad­mi­ar może być bard­zo szkodli­wy. Dlat­ego też powin­na zostać jak najszy­b­ciej z niego wydalona.

Aby mogło to nastąpić biliru­bi­na musi prze­dostać się do wątro­by i tam związać z innym skład­nikiem, a jest nim kwas glukuronowy. Tak sprzężona biliru­bi­na wędru­je następ­nie przez dro­gi żół­ciowe do worecz­ka żół­ciowego i stamtąd jest bez­piecznie wydalona z moczem i kałem.
Odpowiedzial­na za zespół Gilber­ta (błęd­na nazwa choro­ba Gilber­ta) mutac­ja gene­ty­cz­na uniemożli­wia wiązanie się biliru­biny z kwasem glukuronowym, przez co zami­ast zostać wydalona odkła­da się we krwi chorego, a w bada­niu krwi wykazany jest jej pod­wyżs­zony poziom. Jeżeli stęże­nie biliru­biny we krwi jest wyso­ki, prze­dosta­je się ona do skóry i białek ocznych, powodu­jąc żółtaczkę.

 

Zespół Gilber­ta to choro­ba gene­ty­cz­na, która doty­czy ok. 5% społeczeńst­wa, czyli cho­ru­je śred­nio 1 na 20 osób. Częś­ciej doty­czy mężczyzn.

Jakie są objawy zespołu Gilberta?

Częs­to pier­wszym objawem choro­by jest przedłuża­ją­ca się żół­tacz­ka noworod­kowa. Następ­nie choro­ba się ‘ucisza’, a kole­jne objawy pojaw­ia­ją się w okre­sie dojrze­wa­nia, przed 30 rok­iem życia. Cza­sa­mi jedynym objawem są niepraw­idłowe wyni­ki poziomu biliru­biny we krwi, lub pod­wyżs­zony uro­bilino­gen w moczu. Nato­mi­ast wielu chorych cier­pi na bard­zo niepoko­jące zażółce­nie skóry i oczu, nud­noś­ci, czy biegunki.

To właśnie żół­tacz­ka jest objawem, który wyma­ga postaw­ienia jed­noz­nacznej diag­nozy. Jest to bowiem jedynie objaw, nato­mi­ast zawsze należy sprawdz­ić jaka jest jej przy­czy­na. Mogą ją powodować również bard­zo niebez­pieczne choro­by wątro­by (w tym zakaże­nia wiru­sowe), zastój żół­ci czy nad­mierny roz­pad czer­wonych krwinek. Postaw­ie­nie diag­nozy zespołu Gilber­ta pozwala wyk­luczyć inne poważne schorzenia i zaoszczędz­ić czas i nerwy.

Nadwrażliwość na leki – dlatego diagnoza jest tak ważna

Oso­ba z zespołem Gilber­ta jest w grupie ryzy­ka zachorowa­nia na raka pier­si, częś­ciej również dochodzi do roz­wo­ju kam­i­cy żół­ciowej. Co więcej, oso­by z zespołem Gilber­ta mogą być nad­wrażli­we na kil­ka grup leków. Są to leki prze­ci­w­bólowe i prze­ci­wza­palne, leki obniża­jące poziom cho­les­terolu (statyny), leki prze­ci­wwiru­sowe, czy stosowane w lecze­niu onko­log­icznym. Wiedza o zes­pole Gilber­ta jest również bard­zo waż­na, jeżeli jest planowany zabieg oper­a­cyjny. Leki stosowane do znieczu­le­nia lub uśpi­enia muszą być odpowied­nio dobrane, gdyż mogą mieć dzi­ałanie toksy­czne. Dlat­ego oso­ba cier­pią­ca na zespół Gilber­ta przed każdą oper­acją powin­na poin­for­mować lekarza o swo­jej choro­bie. Poz­woli to dobrać bez­pieczny środek znieczulający.

Zespół Gilberta — diagnostyka choroby

Diag­nos­tykę częs­to rozpoczy­na badanie poziomu biliru­biny we krwi. Aby potwierdz­ić, że przy­czyną jej wysok­iego poziomu jest zespół Gilber­ta, należy wykon­ać szy­bkie i bezbolesne bada­nia gene­ty­czne w kierunku mutacji w genie UGT1A1. Wynik bada­nia jest jed­noz­naczny i ważny przez całe życie. Dzię­ki temu bada­niu moż­na uniknąć niekom­for­towych testów, m. in. ‘tes­tu głodowego’ pole­ga­jącego na drasty­cznym, kilkud­niowym ogranicze­niu kalo­rycznym, przez co obser­wu­je się wzrost biliru­biny [2]. Badanie takie w wielu przy­pad­kach pozwala także na uniknię­cie inwazyjnej biop­sji wątroby.

Żółtaczka noworodkowa – czy to też zespół Gilberta?

Ostat­nie doniesienia naukowe wskazu­ją, ze u dzieci które mają mutację w genie odpowiedzial­nym za zespół Gilber­ta, częś­ciej wys­tępu­je sil­na żół­tacz­ka noworod­kowa [2]. Warto sprawdz­ić, czy żół­tacz­ka noworod­kowa nie jest spowodowana zespołem Gilber­ta. Szczegól­nie jeśli zażółce­nie skóry maleńst­wa utrzymy­wało się powyżej 14 dni. Poz­woli to rodz­i­com w pełni dbać o zdrowie dziec­ka już od najmłod­szych lat (prowadze­nie odpowied­niego sty­lu życia oraz zwracanie uwa­gi na podawane leki).

Diagnoza zespołu Gilberta – co dalej?

Pac­jent powinien unikać czyn­ników prowadzą­cych do nasile­nia objawów choro­by, a więc m.in. ograniczyć spoży­cie alko­holu, zdrowo się odży­wiać oraz nie narażać się na zbyt duży stres. Powinien również reg­u­larnie badać się w kierunku raka pier­si czy roz­wo­ju kam­i­cy żół­ciowej. U osób z zespołem Gilber­ta te przy­padłoś­ci zdarza­ją się częś­ciej, dlat­ego warto im zapo­b­ie­gać. Należy również pamię­tać, iż zespół Gilber­ta to choro­ba gene­ty­cz­na. Diag­noza u jed­nego człon­ka rodziny oznacza, iż wszyscy krewni w pier­wszej linii powin­ni wykon­ać badanie gene­ty­czne i obser­wować czy nie wys­tępu­ją niepoko­jące objawy.

Aktu­al­iza­c­ja: 30 lip­ca 2018 r. 

Autor: Natalia Jeziors­ka — redak­tor medyczny

Źródła:

[1] A. Budzyńs­ka, Zespół Gilber­ta – czy to tylko defekt kos­me­ty­czny „Medy­cy­na po Dyplomie”, 2014, 7–8.
[2] I. Jankows­ka, Żół­tacz­ka ze zwięk­szonym stęże­niem biliru­biny całkowitej i pośred­niej u 14-let­niego chłop­ca – choro­ba wątro­by czy defekt kos­me­ty­czny?,  „Pedi­a­tria po Dyplomie” 2012;16(2):83–85